Po kolapsu Sovětského svazu na konci osmdesátých let minulého století a jeho následném rozpadu byl narušen dosavadní mezinárodní bipolární systém a Amerika se etablovala coby jediná arogantní mocnost, jež bez sebemenších skrupulí, svědomí a morálky rozhoduje o osudu lidstva, rozdmýchává konflikty a rozsévá války po planetě. Někteří mohou namítnout, že politika je o zájmech a morálka v ní nemá místo, ale to je velký omyl ignorující dlouhý pochod lidstva na poli civilizace, který lidstvo navrací zpět k zákonům džungle. Dualita dobra a zla provázela celou existenci člověka na zemi, proto je přirozené a logické, že záhy muselo dojít k procesům, jež budou přechodné vychýlení směrem k unipolaritě korigovat zpět na bipolaritu či spíše multipolaritu. Lidstvo není v žádném případě povinno akceptovat logiku zločinu a proti zločinci je třeba postavit odstrašující prostředky, které ho odradí a zákony, jež ho povedou k odpovědnosti. Není snadné vstát a jako pravý rytíř znovu nasednout na svého koně. Přesně to však dělá současné Rusko, následník Sovětského svazu a carského Ruska, a přesně to dělá současný ruský vůdce Vladimir Putin, jenž se rozhodl svoji zemi vrátit na mezinárodní scénu v plném rozsahu a spolu s nastupujícími velmocemi, jako jsou Čína, Indie, Jihoafrická republika a další usiluje o obnovení bipolarity či multipolarity světa a nalezení cesty ven z tragédií americké unipolarity.
V rámci této globální transformace vznikly skupina BRICS a Šanghajská organizace pro spolupráci, které podle našeho názoru představují záblesk naděje na strukturální korekci nového světového řádu v politické i ekonomické oblasti. Malé i velké země se dnes předhánějí, aby se připojily k těmto mezinárodním spojenectvím představujícím dle nás dobrou stránku v budoucnosti lidstva, jež dnes trpí katastrofami a válkami.
BRICS je akronymem prvních písmen anglických názvů nastupujících ekonomických mocností, jimiž jsou Brazílie, Rusko, Indie, Čína a Jihoafrická republika. Do roku 2010, kdy se připojila poslední jmenovaná země, byl používán akronym BRIC. Rozloha států této skupiny zabírá čtvrtinu rozlohy světa a jejich populace tvoří přibližně 40 % obyvatel planety. Podle globální bankovní skupiny Goldman Sachs se ekonomiky těchto zemí stanou nejbohatšími ekonomikami světa a očekává se, že tyto země spolu v budoucnosti vytvoří alianci nebo politický klub.
Šanghajská organizace pro spolupráci (ŠOS) je mezinárodní organizací čítající několik asijských zemí. Byla založena v roce 2001 a zahrnuje Čínu, Rusko, Kazachstán, Kyrgyzstán, Uzbekistán a Tádžikistán. S výjimkou Uzbekistánu byly ostatní země členy tzv. „Šanghajské pětky”, která byla založena v roce 1996. Po vstupu Uzbekistánu byla organizace přejmenována na současný název a jejími deklarovanými cíli se staly boj proti terorismu, konfrontace s extremismem a separatistickými hnutími a řešení problematiky obchodu se zbraněmi a drogami. Mnozí analytici ji však vnímají jako novou vojenskou alianci zaměřenou na konfrontaci s NATO. Pravdou je, že dnes se již organizace neomezuje na své původní cíle a snaží o společný postup na vojenské, bezpečnostní, politické i ekonomické úrovni a pracuje na rozšiřování členství.
Na posledním summitu, který v roce 2015 hostilo ruské město Ufa, bylo přijato několik rozhodnutí v oblasti boje proti terorismu. Vedoucí představitelé “šanghajských” zemí vyzvali ke zintenzivnění mezinárodního úsilí v boji proti terorismu vzhledem k jeho rozrůstajícím se a integračním tendencím. Společné úsilí v protiteroristickém boji by mělo být dle výzvy založeno na bázi příslušných rezolucí vydaných Radou bezpečnosti OSN. Součástí mají být preventivní opatření k zabránění šíření náboženského extremismu, etnické a sektářské nesnášenlivosti, nenávisti vůči jiným a růstu extremismu ve společnosti. Řešení krizí na Blízkém východě se potom má odehrávat bez vnějšího vměšování. V závěrečném prohlášení se dodává: “Kromě spolupráce na úrovni bezpečnostních orgánů, včetně justičních orgánů a analytických středisek, bude věnována zvláštní pozornost využití možností vzdělávacích a vědeckých institucí, médií, nevládních a náboženských organizací a obchodních zprostředkovatelů. Vedoucí představitelé Šanghajské organizace pro spolupráci rovněž uvítali úsilí o urovnání otázky íránského jaderného programu. Závěrečné prohlášení poukázalo na to, že se tím posiluje mezinárodní systém, který má zabránit šíření jaderných zbraní, a napomáhá prosazování míru a stability v regionu.
Pokud jde o rozšíření Šanghajské organizace pro spolupráci, závěrečné prohlášení summitu jej hodnotí pozitivně, a země organizace vyjádřily uspokojení nad zahájením procesu připojení Indie a Pákistánu, nad udělením statusu pozorovatelského státu Bělorusku a nad udělením statusu partnerských zemí pro dialog Ázerbájdžánu, Arménii, Kambodži a Nepálu. Účastníci rovněž diskutovali o nebezpečí jednostranného zvyšování kapacit protiraketové obrany, které poškodí globální bezpečnost a povede k nestabilitě ve světě. Pokud jde o význam urovnání ukrajinské krize na základě minských dohod, země Šanghajské organizace pro spolupráci vyzvaly k urychlenému nastolení míru na Ukrajině na základě plného plnění minských dohod všemi stranami a poukázaly na neexistence alternativy k politicko-diplomatickému řešení sporů v různých částech světa na základě přísného dodržování zásad mezinárodního práva a odmítnutí jednostranných sankcí.
Země Šanghajské organizace rovněž oznámily, že podporují širokou mezinárodní spolupráci při překonávání rozdílů v technologické a sociálně-ekonomické oblasti mezi zeměmi na základě umožnění všem zemím využívat výhod ekonomické globalizace na bázi rovnosti a bez jakékoli diskriminace. Kreml oznámil, že o vstupu Íránu do Šanghajské organizace pro spolupráci bude rozhodnuto po zrušení sankcí. Šanghajská organizace proto čelí americké hrozbě. Vstup Indie a Pákistánu do ŠOS umožní organizaci řešit možné důsledky situace v Afghánistánu, a jejich dopady na sousední země po stažení sil NATO (ISAF), to zejména s ohledem na chaotickou situaci v důsledku rozšíření tzv. Islámského státu. Afghánistán je jednou z kandidátských zemí pro rozšíření organizace, což bude představovat velkou bezpečnostní výzvu pro všechny země sousedící s Afghánistánem. V širším kontextu bude nejzásadnější vstup Indie a Pákistánu jako dvou stálých členů, čímž se počet jaderných států v organizaci zvýší na čtyři země (Rusko, Čínu, Indii a Pákistán), a počet obyvatel zemí organizace bude téměř polovinou světové populace.
Ačkoli není jedním z deklarovaných cílů organizace vytvořit vojenský pakt, který by konkuroval Severoatlantické alianci (NATO), úroveň pokročilé vojenské koordinace mezi členskými státy vytváří na asijském a evropském bojišti novou rovnici, která bude představovat překážku pro plány NATO vedené Spojenými státy. Ty prostřednictvím svých strategických plánů pro jednadvacáté století usilují o ovládnutí pacifické oblasti a východní Asie vedle svého tradičního velkého vlivu na Blízkém východě a v Perském zálivu. Během uplynulých let se Šanghajská organizace pro spolupráci dokázala prosadit na mezinárodní scéně, v multipolárním světě, který není řízen americkou unipolaritou. Zvýšení efektivity a role ŠOS na této úrovni povede k převrácení rovnováhy současného mezinárodního systému jako celku, neboť ekonomické a vojenské schopnosti zemí organizace jsou větší než možnosti Spojených států amerických a zemí NATO nebo se jim přinejmenším vyrovnají.
Když Spojené státy vycítily význam ŠOS, pokusily se hned zpočátku sabotovat její práci tím, že se pokusily o připojení coby pozorovatel. Poté, co byla jejich žádost zamítnuta, se pokusily prosadit kontrolu nad společnými vojenskými manévry zemí organizace, a tato žádost byla rovněž zamítnuta.
Zdá se být nepochybné, že všechny objektivní faktory podporují rozvoj a rozšíření činnosti Šanghajské organizace pro spolupráci a její přeměnu v aktivní mezinárodní vojenský, bezpečnostní, ekonomický a politický, blok. Vstup Indie a Pákistánu bude znamenat zásadní kvalitativní skok v dějinách této organizace.
Ruský ministr zahraničí Sergej Lavrov v prohlášení uvedl: „Země BRICS demonstrují nový systém mezinárodních vztahů, v němž vznikají nová mocenská centra a který je odpovědí na svět ovládaný Spojenými státy.“ Šéf ruské Rady pro zahraniční a obrannou politiku Fjodor Lukjanov zase v článku v ruském listu Rossijskaja gazeta označil skupinu BRICS za “předzvěst zrodu nového světa, kterému nedominuje Západ”.
V průběhu summitů BRICS a Šanghajské organizace pro spolupráci podepsaly centrální banky zemí BRICS v Moskvě dohodu o podmínkách vzájemné podpory v rámci společného fondu měnových rezerv (BRICS Development Bank), jehož cílem je financování infrastrukturních projektů v zemích BRICS a rozvojových zemích, což je jeden z nejdůležitějších hmatatelných výsledků spolupráce států BRICS.
Země BRICS rovněž podepsaly dohodu o vytvoření společného mechanismu pro investice do infrastrukturních projektů za účasti Ruského fondu přímých investic, indické skupiny IDFC, společnosti PTG Pakchool, čínského fondu Silk Road Fund a Jihoafrické rozvojové banky.
Není pochyb o tom, že jde o nové spojenectví tváří v tvář atlantické (americko-evropské) expanzi, neboť jde o obranu srdce světa, jak říká Brzezinski ve své knize Velká šachovnice, před útokem nejmocnější námořní země, tedy Spojenými státy. Tato organizace je také ztělesněním rusko-čínské vize post-neoliberálního světa a asijské reakce na globalizaci v jejím západním pojetí “amerikanizace světa” krátce po rozpadu Sovětského svazu. Výzvy jejích členů k dialogu mezi různými civilizacemi jsou také odpovědí na neplatnou Huntingtonovu tezi o “střetu civilizací”, a zároveň ukazují, že dějiny neskončily, jak hlásal americký myslitel Fukuyama ve své knize Konec dějin.
Jak jsem již zmínil, BRICS a Šanghajská organizace pro spolupráci jsou zábleskem naděje, která bude nejspíše naplněna a vytyčí novou globální transformaci na počátku 21. století a nápravu více polárního systému, který lidstvo ztratilo na konci 20. století. Mezinárodní vztahy jsou v současné době svědky pozoruhodné proměny, kdy se vrací mezinárodní polarita a vzniká skupina mezinárodních organizací, které hrají významnou roli při určování osudu světa. Mezi tyto organizace patří právě BRICS a Šanghajská organizace pro spolupráci.
Ačkoli se obě organizace liší svým složením a cíli, mají jeden společný základní cíl, kterým je podpora mezinárodní spolupráce a dosažení společných zájmů členských států. Se vznikem těchto nových organizací a návratem mezinárodní polarity lze v mezinárodních vztazích pozorovat zásadní posuny, neboť význam těchto organizací při určování běhu světa a určování mezinárodní politiky roste.
Sýrie by se k oběma organizacím ráda připojila. Vstup Sýrie do BRICS by podle našeho názoru mohl být důležitým krokem k posílení syrské ekonomiky a dosažení stability v regionu. Přestože Sýrie nebyla od počátku součástí, její vstup do organizace by mohl být velmi prospěšný, zejména proto, že jedním z cílů této mezinárodní skupiny je posílit vzájemné hospodářské vztahy v místních měnách, což povede k snížení závislosti na dolaru. To pro Sýrii představuje východisko z nespravedlivých sankcí USA vůči ní, zejména během započaté fáze obnovy.
Vstup Sýrie do BRICS a Šanghajské organizace pro spolupráci může pomoci při podpoře obchodu a investic mezi Sýrií a ostatními členskými státy v místních měnách namísto amerického dolaru. Může také pomoci zlepšit hospodářskou situaci v Sýrii a zvýšit počet pracovních příležitostí. Syrský ministr financí Kanán Jághí nedávno během účasti na petrohradském ekonomickém fóru v Rusku ve svých prohlášeních pro Sputnik potvrdil, že Damašek hodlá požádat o vstup do BRICS a Šanghajské organizace pro spolupráci. Jághí také dodal, že se plánuje otevření Sberbank v Syrské arabské republice.
Jihoafrická republika, která převzala rotující předsednictví loni v lednu, bude v srpnu hostit 15. summit BRICS. Podle dřívějšího prohlášení jihoafrického velvyslance při BRICS Anil Sooklala se kromě Egypta, Alžírska a Sýrie chce k organizaci připojit několik dalších zemí, například Saúdská Arábie, Spojené arabské emiráty, Bahrajn, Írán, Argentina, Indonésie a další.
BRICS je dnes podle našeho názoru považován za jeden z nejatraktivnějších mezinárodních bloků, a to z více důvodů. Na rozdíl od institucí, jako jsou Světová banka a Mezinárodní měnový fond, které uvrhly mnoho zemí do dluhů a zatížily je nespravedlivými podmínkami, nabízí skupina BRICS členským státům skutečné možnosti rozvoje na rovném základě. BRICS je velmi důležitým rámcem, který respektuje rozvojové zkušenosti jednotlivých zemí a poskytuje rozvojové příležitosti na základě partnerství a společného růstu. Ve skupině BRICS neexistuje egoismus, který existuje v západních projektech a který pracuje v zájmu západních zemí více než v zájmu rozvojových zemí. To vysvětluje touhu velkého počtu zemí, včetně Egypta, Saúdské Arábie a Sýrie, vstoupit do BRICS.
Lze tak potvrdit, že skupina BRICS je základním kamenem a základním pilířem multipolárního světa, který představuje průlom do americké unipolární hegemonie a velmi důležitý krok a kvalitativní posun směrem k multipolárnímu systému.
Vstup Sýrie do BRICS a Šanghajské organizace pro spolupráci bude velmi odvážným a důležitým krokem. Doufejme, že toto přistoupení bude pro Sýrii novým začátkem a otevře nové obzory pro spolupráci a rozvoj v regionu. Je to také velmi důležitý krok ve fázi obnovy toho, co bylo zničeno válkou.
Júnus an-Násir je novinář a náš v Damašku sídlící syrský a regionální korespondent.
بريكس و منظمة شنغهاي للتعاون و تصحيح هيكلي للنظام العالمي سياسيا و اقتصاديا .
دمشق – يونس أحمد الناصر
الظروف الدولية التي أدت لقيام بريكس و منظمة شنغهاي للتعاون
بعد انهيار الاتحاد السوفييتي و تفككه في نهاية الثمانينيات من القرن الماضي, اختل نظام القطبية الدولية وانفردت أمريكا كقوة متغطرسة و جبَّارة بالتحكم بمصير البشرية دون وازع من ضمير أو أخلاق, تزرع الحروب على الكوكب و تغذي النزاعات, و قد يقول قائل بأن السياسة مصالح ولا علاقة لها بالأخلاق, وهذا خطأ فادح يعيد البشرية إلى شريعة الغاب و يتجاهل مسيرة البشرية الطويلة في ميادين الحضارة و إذا كانت ثنائية الخير والشر قد رافقت وجود الإنسان على هذه الأرض كغيرها من المتضادات , كان من الواجب بمنطق القوانين الفيزيائية و سيرورة الحضارة البشرية إعادة تصحيح القطبية من الأحادية إلى الثنائية أو المتعدد الأقطاب و ليس على البشرية بأي حال من الأحوال القبول بمنطق الجريمة و التسليم به, فلابد للمجرم من رادع يردعه و قانون يحاسبه , و إن المنطق يقتضي أيضاً بأن لكل جوادٍ كبوة , و لكن على الفارس الحقيقي أن يعتلي صهوة حصانه مجدداً و هذا هو بالضبط ما تفعله روسيا اليوم سليلة الاتحاد السوفييتي و روسيا القيصرية و هذا هو بالضبط ما يفعله زعيم روسيا الجديد فلاديمير بوتين و الذي قرر إعادة روسيا إلى الساحة الدولية كقطب مؤثر ويحسب له ألف حساب إلى جانب قوى كبيرة ناهضة مثل الصين والهند و جنوب أفريقيا و غيرها وهي الدول التي تعمل على إعادة القطبية الثنائية للعالم أو العالم متعدد الأقطاب هذا العالم الذي يبحث عن مخرج لمآسي أحادية القطبية الأمريكية .
و في هذا التحول العالمي برزت مجموعة بريكس و منظمة شنغهاي للتعاون و اللتان تشكلان برأينا بارقة أمل في التصحيح الهيكلي للنظام العالمي الجديد سياسياً و اقتصادياً , و أصبحت الدول الصغيرة منها و الكبيرة تتسابق للانضمام إلى هذا التحالف الدولي الجديد الذي يمثل (برأينا أيضاً ) الجانب الخيِّر في مستقبل البشرية التي تعاني الويلات و الحروب اليوم .
ما سبق يستدعي التعريف بمجموعة بريكس و ظروف نشأتها و الدول المتحالفة فيها و ثقلها السياسي و الاقتصادي في الساحة الدولية:
بريكس : هو مختصر للحروف الأولى المكونة لأسماء الدول صاحبة أسرع نمو اقتصادي بالعالم ( BRICS ), وهي( البرازيل وروسيا والهند والصين وجنوب أفريقيا, وقد عقدت أول قمة بين رؤساء الدول الأربع في( ييكاتيرينبرغ – روسيا) في حزيران 2009 حيث تم الإعلان عن تأسيس نظام عالمي ثنائي القطبية أو متعدد الأقطاب , وانضمت دولة جنوب أفريقيا إلى المجموعة عام 2010, فأصبحت تسمى بريكس بدلاً من بريك سابقاً, و تشكل مساحة هذه الدول ربع مساحة اليابسة في العالم ، وعدد سكانها يقارب 40 % من سكان الكوكب , كما أن المتوقع أن تنافس اقتصادات هذه الدول، اقتصاد أغنى الدول في العالم حالياً ( حسب مجموعة غولدمان ساكس البنكية العالمية) , كما أنه من المتوقع أن تشكل هذه الدول حلفًا أو نادياً سياسياً فيما بينها مستقبلاً.
أما منظمة شنغهاي للتعاون(سكو) فهي منظمة دولية تضم عدة دول في شرق آسيا, تأسست في العام 2001 وتضم كلاً من الصين، روسيا، كازاخستان، قرغيزيا، أوزباكستان، طاجيكستان- باستثناء أوزباكستان، كانت الدول الأخرى أعضاء في “خماسي شنغهاي” التي تأسست في العام 1996، بعد دخول أوزباكستان في المنظمة، سميت المنظمة باسمها الحالي و الأهداف المعلنة للمنظمة , هي مكافحة الإرهاب ومواجهة التطرف والحركات الانفصالية، والتصدي لتجارة الأسلحة والمخدرات
إلا أن الكثير من المحللين يراها كحلف عسكري جديد يهدف إلى مواجهة حلف الناتو, و اليوم لم يعد من الممكن حصرها فقط فيما سبق ، إذ ينظر إلى المنظمة باعتبارها أقرب ما يكون إلى حلف سياسي وعسكري، ويتم العمل على تطويره اقتصادياً , و توسيع عضوية “منظمة شنغهاي للتعاون” (سكو)، وتوطيد أواصر العمل المشترك بين الدول المنضوية فيها، يساهم بثقل في إنضاج معادلات عسكرية وأمنية وسياسية واقتصادية عالمية تعكس الموازين المستجدة
و قد قررت القمة الأخيرة التي استضافتها مدينة آوفا الروسية (2015) مجموعة من القرارات في صدارتها مكافحة الإرهاب , فقد دعا زعماء دول “شنغهاي” إلى تكثيف الجهود الدولية لمكافحة الإرهاب , وجاء في البيان الختامي الصادر عن القمة: “أعربت الدول الأعضاء عن قلقها البالغ لتنامي أبعاد الإرهاب والتطرف الدوليين، وتوحيد جهود مختلف الجماعات الإرهابية. وتدعو الدول إلى تكثيف الجهود المشتركة للمجتمع الدولي لمكافحة المنظمات الإرهابية وذلك بمراعاة القرارات ذات الصلة الصادرة عن مجلس الأمن الدولي”.
تسوية الأزمات في الشرق الأوسط دون تدخل خارجي و مكافحة التطرف وإلى العمل الوقائي لمنع انتشار التطرف الديني والتعصب العرقي والطائفي وكراهية الغير وتنامي نزعات التطرف في المجتمع”.
وأضاف البيان الختامي: “وإلى جانب التعاون على مستوى أجهزة الأمن بما في ذلك الهيئات القضائية ومراكز التحليل، سيولى اهتمام خاص في هذا العمل لاستخدام قدرات مؤسسات تعليمية وعلمية ووسائل إعلام ومنظمات غير حكومية ودينية ووسطاء أعمال , كما رحب زعماء منظمة شنغهاي للتعاون بالجهود الرامية إلى تسوية قضية برنامج إيران النووي وأشار البيان الختامي إلى أن ذلك يعزز النظام الدولي لمنع انتشار الأسلحة النووية ويساعد على تعزيز السلام والاستقرار في المنطقة , و فيما يتعلق بتوسيع منظمة شنغهاي للتعاون فقد رحّب البيان الختامي لقمة منظمة شنغهاي بتوسيع المنظمة وأعربت دول المنظمة عن ارتياحها لبدء عملية انضمام الهند وباكستان ولمنح بيلاروس وضع دولة مراقبة ومنح كل من أذربيجان وأرمينيا وكمبوديا ونيبال وضع دول شريكة في الحوار, كما تطرق المجتمعون إلى خطر زيادة قدرات الدفاع الصاروخي من جانب واحد و الذي سيلحق ضررا بالأمن العالمي وسيؤدي إلى زعزعة الاستقرار في العالم, وعلى أهمية تسوية الأزمة الأوكرانية على أساس اتفاقات مينسك فقد دعت دول منظمة شنغهاي للتعاون إلى إحلال السلام في أوكرانيا بشكل عاجل على أساس تنفيذ كافة الأطراف اتفاقات مينسك بالكامل, و عدم وجود بديل للتسوية السياسية الدبلوماسية للنزاعات في مختلف أنحاء العالم على أساس الالتزام الدقيق بمبادئ القانون الدولي, و رفض العقوبات أحادية الجانب, كما أعلنت دول منظمة شنغهاي بأنها تؤيد التعاون الدولي الواسع في مجال تجاوز الهوة في المجالين التكنولوجي والاقتصادي الاجتماعي بين الدول على أساس السماح لكل الدول باستخدام مزايا العولمة الاقتصادية على أساس المساواة ودون أي تمييز, فيما أعلن الكرملين بأن انضمام إيران إلى منظمة شنغهاي للتعاون سيتقرر بعد رفع العقوبات عنها , و بالتالي فإن منظمة شنغهاي تواجه الخطر الأمريكي و إن انضمام الهند وباكستان إلى عضوية الـ(سكو) سيمكن المنظمة من معالجة التداعيات المحتملة في أفغانستان، وانعكاساتها على دول الجوار، بعد أن تنسحب منها قوات (إيساف) التابعة لحلف شمال الأطلسي، لاسيما في ضوء الفوضى الأمنية التي تشهدها العديد من البلدان، نتيجة تمدد تنظيم (داعش)، وأفغانستان من الدول المرشحة لتمدد التنظيم، وهو ما سيشكل تحدياً أمنياً كبيراً لكل دول جوار أفغانستان, وفي الإطار الأوسع، إن انضمام الهند وباكستان إلى “منظمة شنغهاي للتعاون”، كدولتين دائمتي العضوية، يرفع عدد الدول النووية في المنظمة إلى أربع دول، روسيا والصين والهند وباكستان، ويصبح عدد سكان دول المنظمة ما يقارب نصف سكان العالم.
ورغم أنه ليس من أهداف المنظمة تشكيل حلف عسكري، ينافس حلف شمال الأطلسي (الناتو)، إلا أن مستوى التنسيق العسكري المتقدم بين الدول الأعضاء في الـ(سكو) يخلق معادلة جديدة على المسرحين الآسيوي والأوروبي، ستشكل حاجزاً أمام مخططات (الناتو) بقيادة الولايات المتحدة الأميركية، التي تتطلع من خلال خططها الاستراتيجية للقرن الحادي والعشرين نحو السيطرة على منطقة المحيط الهادي وشرق آسيا، فضلاً عن نفوذها التقليدي الكبير في منطقة الشرق الأوسط والخليج الفارسي
وخلال السنوات الماضية استطاعت “منظمة شنغهاي للتعاون” أن تفرض نفسها على المسرح الدولي، في عالم متعدد الأقطاب وليس محكوماً بقطبية أحادية أميركية، والارتقاء بفاعلية ودور الـ(سكو) إلى هذا المستوى سيفضي إلى قلب موازين النظام الدولي الحالي برمتها، فالقدرات الاقتصادية والعسكرية لدول المنظمة تفوق قدرات الولايات المتحدة الأميركية ودول (الناتو)، أو توازيها.
واستشعاراً منها للدور الذي باتت تلعبه منظمة الـ(سكو) في وقت مبكر حاولت الولايات المتحدة التخريب على عمل المنظمة، عبر محاولة الانضمام إلى عضويتها بصفة مراقبة، وبعد رفض طلبها حاولت أن تفرض مراقبة على المناورات العسكرية المشتركة لدول المنظمة، وقوبل هذا الطلب بالرفض أيضاً.
ومما لا شك فيه، يبدو أن كل العوامل الموضوعية تصب في صالح تطوير عمل “منظمة شنغهاي للتعاون” وتوسيعه، وتحوله إلى قطب دولي فاعل، عسكرياً وأمنياً واقتصادياً وسياسياً، ودخول الهند وباكستان نقلة نوعية جديدة في مسار المنظمة.
وقال وزير الخارجية الروسي سيرغي لافروف في بيان له: إن دول بريكس “تظهر النظام الجديد للعلاقات الدولية” حيث تنشأ “مراكز جديدة للقوة” معتبرا أنها رد على “عالم تسيطر عليه الولايات المتحدة” .
وبدوره وصف فيودور لوكيانوف رئيس مجلس السياسة الخارجية والدفاع الروسي في مقال بصحيفة روسيسكايا غازيتا الروسية مجموعة /بريكس/ بأنها “تبشر بولادة عالم جديد لا يهيمن عليه الغرب.
وعلى هامش فعاليات قمتي /بريكس/ و/منظمة شانغهاي للتعاون/ وقعت المصارف المركزية لدول /بريكس/ التي تضم البرازيل وروسيا والهند والصين وجنوب أفريقيا في موسكو اتفاقية حول شروط الدعم المتبادل في إطار صندوق احتياطي مشترك للعملات, كما تم الإعلان عن إطلاق عمل بنك /بريكس/ للتنمية بهدف تمويل مشاريع البنية التحتية في دول بريكس والدول النامية والذي يعد أحد أهم النتائج الملموسة لتعاون مجموعة بريكس.
كما وقعت دول /بريكس/ اتفاقية لإنشاء آلية مشتركة للاستثمار في مشاريع البنية التحتية بمشاركة الصندوق الروسي للاستثمارات المباشرة ومجموعة /اي دي اف سي/ الهندية وشركة /بي تي جي/ باكتشول وصندوق طريق الحرير الصيني ومصرف التنمية في جنوب افريقيا.
و دون شك بأن هذا هو حلف جديد في وجه التمدّد الأطلسي( الأميركي – الأوروبي) كما أنه دفاع قلب العالم عن نفسه، كما يصفه علماء الجيوبوليتيك، أمام هجوم الدولة البحرية الأقوى و أعني الولايات المتحدة, كما يقول بريجنسكي في كتابه ( لعبة الشطرنج الكبرى).
كما أن هذه المنظمة تجسيداً لرؤية روسية – صينية لعالم ما بعد النيوليبرالية و رداً آسيوياً على العولمة بمفهومها الغربي “لأمركة العالم”، بعيد تفكك الاتحاد السوفياتي
كما أن دعوات أعضائها للحوار بين الحضارات المختلفة تشكّل جواباً على بطلان دعاوى ( صراع الحضارات) التي نادى بها هنتغتون كتفسير لمسيرة التاريخ الحضاري للبشرية، و إشارة على أن التاريخ لم ينتهِ كما بشّر المفكر الأميركي فوكوياما في كتابه ( نهاية التاريخ) .
و كما ذكرت فإن بريكس و منظمة شنغهاي للتعاون هي بارقة أمل بل أمل يتحقق و يرسم تحولاً عالمياً جديداً مع بدايات القرن الحادي و العشرون و تصحيح لنظام القطبية التي فقدتها البشرية في نهاية القرن العشرين
تشهد العلاقات الدولية في الوقت الحالي تحولاً ملحوظاً، مع عودة القطبية الدولية وظهور مجموعة من المنظمات الدولية التي تأخذ دوراً رئيسياً في تحديد مصير العالم، ومن بين هذه المنظمات، منظمة البريكس ومنظمة التعاون الدولي.
وعلى الرغم من أن المنظمتين تختلفان في تركيبتهما وأهدافهما، إلا أنهما يشتركان في الهدف الأساسي الذي يتمثل في تعزيز التعاون الدولي وتحقيق المصالح المشتركة للدول الأعضاء.
ومع ظهور هذه المنظمات الجديدة وعودة القطبية الدولية، يمكن رؤية تحولات كبيرة في العلاقات الدولية، حيث تزداد أهمية هذه المنظمات في تحديد مسار العالم وتحديد السياسات الدولية
سورية تعتزم الانضمام لبريكس و منظمة شنغهاي للتعاون
إن انضمام سورية لمنظمة بريكس( برأينا ) يمكن أن يكون خطوة مهمة نحو تعزيز الاقتصاد السوري وتحقيق الاستقرار في المنطقة , وعلى الرغم من أن سورية لم تكن جزءًا من هذه المجموعة منذ البداية، فإن انضمامها إلى المنظمة قد يكون مفيدًا بشكل كبير, لا سيما و أن من أهداف هذه المجموعة الدولية هو زيادة العلاقات الاقتصادية فيما بينها بالعملات المحلية، ما يقلل الاعتماد على الدولار و هو ما يشكل مخرجاً لسورية من العقوبات الأمريكية الجائرة عليها خصوصاً بمرحلة إعادة الإعمار التي بدأت , فعلى سبيل المثال، فإن انضمام سورية لمنظمة بريكس و منظمة شنغهاي للتعاون يمكن أن يساعد في تعزيز التجارة والاستثمار بين سورية والدول الأعضاء الأخرى في المنظمة و بالعملات المحلية عوضاً عن الدولار الأمريكي , كما يمكن أن يساعد في تحسين الوضع الاقتصادي في سورية وزيادة فرص العمل , فقد أكد وزير المالية السوري، كنان ياغي، في تصريحات لوكالة “سبوتنيك”، مؤخراً (على هامش مشاركته في منتدى “بطرسبورغ” الاقتصادي في روسيا ) بأن دمشق تعتزم التقدم بطلب الانضمام إلى “بريكس” ومنظمة “شنغهاي”
وأضاف ياغي: “من المخطط أيضا افتتاح بنك “سبيربنك” في الجمهورية العربية السورية”.
وستستضيف جنوب أفريقيا، التي تولت رئاسة “بريكس” الدورية في كانون الثاني الماضي، قمة “بريكس” الـ 15، في شهرآب
وإلى جانب مصر والجزائر وسورية، ترغب دول عدة أخرى مثل السعودية والإمارات والبحرين وإيران والأرجنتين وإندونيسيا وغيرها في الانضمام لبريكس، بحسب تصريح سابق لسفير جنوب إفريقيا لدى بريكس (أنيل سوكلال)
بريكس اليوم( برأينا ) تعتبر من أكثر التكتلات الدولية جاذبية لعدة أسباب و منها على سبيل التعداد لا الحصر:
– إن مجموعة بريكس تقدم فرصا تنموية حقيقية للدول الأعضاء وعلى أساس متكافئ، خلافا لمؤسسات مثل البنك الدولي وصندوق النقد الدولي التي أغرقت الكثير من الدول في الديون وأرهقتها بـ “المشروطية”
– وإن بريكس إطار مهم جدا يحترم التجربة التنموية الخاصة بكل دولة ويقدم فرصا تنموية على أساس الشراكة والنمو معا , و لا توجد في مجموعة بريكس الأنانية الموجودة في التجربة الغربية التي تعمل لمصلحة الدول الغربية أكثر من مصلحة الدول النامية وهذا يفسر رغبة عدد كبير من الدول ومنها مصر والسعودية و سورية في الانضمام لبريكس
و نعيد التأكيد بأن بريكس تعتبر حجر زاوية وركيزة أساسية لعالم متعدد الأقطاب ، وبالتالي فإن مجموعة بريكس اختراق للهيمنة الأمريكية والقطبية الواحدة وخطوة مهمة جداً ونقله نوعية في اتجاه نظام متعدد الأقطاب.
وفي الختام أقول بأن انضمام سورية لبريكس و منظمة شنغهاي للتعاون هو خطوة جريئة ومهمة جدا ونأمل أن يكون هذا الانضمام بمثابة بداية جديدة لسورية، وفتح أفاق جديدة للتعاون والتنمية في المنطقة , كما أنه خطوة هامة جداً بمرحلة إعادة إعمار ما دمرته الحرب .
